شیر خشک و نوزادان

 دکتر طیبه احمدیان راد

شيرخشك تركيبي پودري از شير است كه براي تغذيه نوزاداني كه به هر علت نمي توانند از

شير مادر تغذيه كنند ساخته مي شود. البته بهترين و كامل ترين غذايي كه تمام نيازهاي

يك نوزاد معمولي را تأمين مي كند شير مادر است. موادي كه در شير مادر وجود دارد

براي نوزاد بيشتر قابل جذب است. تركيبات آنزيمي موجود در شير مادر باعث كاهش التهاب

روده در نوزاد و پيدايش مقاومت در برابر ويروس ها مي گردد. ترانسفرين موجود در شير

مادر باعث جذب بيشتر آهن و لاكتوفرين موجود در آن باعث جلوگيري از فعاليت باكتري ها

مي گردد.

به هر صورت در مواردي كه به علت اختلالاتي در نوزاد يا مادر مجبور به استفاده از

شيرخشك هستيم و گاه نيز به عنوان مكمل شير مادر از شير خشك استفاده مي كنيم بهتر

است با انواع شيرخشك آشنايي داشته باشيم.

در ادامه...

1-شيرخشك Nan

اين شيرخشك ساخت كارخانه Nestle است. از شير گاو بدون چربي ساخته شده و منشأ چربي

هاي اين شير خشك روغن هاي گياهي مثل ذرت،‌ نارگيل، آفتابگردان و سويا است كه در

واقع جانشين چربي شير گاو شده و باعث جذب بهتر و كاهش ناراحتي هاي گوارشي مثل ترشح

بيش از حد اسيد معده و ترش كردن در بچه ها مي شود. اين شير خشك از لحاظ غذايي شبيه

شير مادر است و براي نوزادان كامل full-term مناسب است. شير خشك نان  (Nan)را در

نوزاداني كه دچار اختلالات اكامتروليتي هستند و نوزادان نارسي كه در بدو تولد كمتر

از 1500 گرم وزن دارند نبايد مورد استفاده قرار داد.

2-شيرخشك pre-Nan

اين شيرخشك نيز ساخت كارخانه Nestle است. اين شيرخشك نسبت به شير نان رقيق تر است و

به علاوه آهن آن بيشتر و لاكتوزش نيز كمتر است. منشأ چربي اين شيرخشك Medium chain

TG يا MCT است. شير خشك هايي كه شامل 40 درصد روغن MCT باشند از بروز اسهال چرب

جلوگيري مي كنند و به علاوه سبب افزايش وزن و جذب بهتر كليسم در نوزادان با وزن كم

نيز مي شوند. روغن هاي MCT در آب محلولند و براي هضم نياز به نمك هاي صفراوي

ندارند. به همين دليل در ناراحتي هاي گوارشي به خصوص كبدي-صفراوي مصرف مي شوند. شير

خشك pre-Nan براي نوزاداني كه در بدو تولد كمتر از 2500 گرم وزن دارند و نوزادان

نارس يعني نوزاداني كه قبل از 38 هفتگي متولد شده اند مناسب است. با این که در

نوزادان نارس دستگاه گوارش سالم است، از نظر عملكرد يعني حركات جلوبرنده و جذب،

ناقص عمل مي كند. بنابراين تخليه معده در اين نوزادان كندتر صورت مي گيرد. نوزادان

نارس و كم وزن به كم خوني كمبود آهن حساس ترند. پس در شيرخشك آن ها به آهن بيشتري

نياز است. همچنين فعاليت آنزيم لاكتاز (آنزيم تجزيه كننده لاكتوز شير) نيز در

دستگاه گوارش اين نوزادان نسبت به نوزادان كامل كمتر است. به علاوه ليپاز (آنزيم

تجزيه كننده چربي) و نمك هاي صفراوي كمتري هم دارند. پس نوع چربي شير بايد MCT

باشد.

3-شيرخشك Al-110

اين شيرخشك فاقد لاكتوز و حاوي پروتئين هيدروليز شده كازئين است و مخصوص نوزاداني

است كه به دليل عدم تحمل لاكتوز، اسهال هاي سخت دارند. كازئين هيدروليز شده

پروتئيني است كه مخلوطي از اسيدهاي آمينه است و وزن مولكولي اجزاي تشكيل دهنده آن

بسيار كم است و آلرژي زايي حداقل دارد.

چربي شيرخشك Al-110 از دسته روغن هاي MCT است.

اين شيرخشك علاوه بر نوزاداني كه عدم تحمل لاكتوز دارند،‌ در نوزاداني كه دچار

اختلال دستگاه گوارش، بدي جذب پروتئين، چربي، كربوهيدرات، اسهال هاي سخت، آلرژي هاي

شديد غذايي، فيبروزكيستيك، سوء تغذيه شديد يا آلرژي به پروتئين سويا هستند نيز مصرف

مي شود. اين شيرخشك نيز ساخت كارخانه Nestle است.

4-شيرخشك Multi

اين شير خشك محصول شركت سلياي فرانسه است. فاقد گلوتن Gluten و سوكروز Sucrose است

و در نوزاداني كه در اثر عدم تحمل به سوكروز،‌ لاكتوز و حساسيت به گلوتن اسهال هاي

شديد دارند مصرف مي شود.

5-شيرخشك pro sorbee1، pro sorbee2 و Biomil soy

اين شيرخشك ها نيز فاقد گلوتن و سوكروز هستند. پايه پروتئيني آنها به جاي شير گاو

از پروتئين سويا تهيه شده و براي نوزاداني كه به شيرخشك هاي پايه شير گاو يا حتي

شير مادر حساسيت دارند و دچار اسهال هاي شديد ناشي از عدم تحمل به لاكتوز، سوكروز و

حساسيت ناشي از گلوتن هستند،‌ مصرف مي شوند.

شيرخشك هاي prosorbee به طور روتين نبايد در نوزادان كامل و يا وزن كم يا نارس و

همچنين نوزادان مبتلا به فيبروز كيستيك مصرف شوند. شيرخشك pro sorbee2 از شش ماهگي

به بعد مصرف مي شود.

6-شيرخشك Similac

اين شيرخشك براي نوزادان مبتلا به نارسايي قلبي، فشار خون بالا، نفريت حاد (ناراحتی

کلیه) ساخته شده است. به این ترتیب در حجم کم تر، کالری بالاتری را برای نوزاد

فراهم می کند و همین طور سدیم آن کم تر از سدیم شیر مادر است. نوزادان مبتلا به

نارسايي قلبي و فشار خون بالا و مبتلا به نفريت حاد به كالري بالايي نياز دارند چون

قبل از اين كه حجم معيني از شير را مصرف كنند و به طور كافي تغذيه شوند خسته مي

شوند. به علاوه در اين نوزادان براي كنترل فشار خون بالا و جلوگيري از ايجاد بار

زياد كليه، بايد ميزان سديم موجود در شير آنها كم تر از ميزان معمول باشد. لذا

شيرخشكي با مقدار سديم كم ساخته شده است. البته اين نوع شيرخشك فقط براي مدت كوتاه

قابل استفاده است. زيرا بعد از مدتي اختلال در ميزان آب و الكتروليت ايجاد مي شود.

7-شيرخشك هاي Lonalac و En famid

اين دو شيرخشك نيز از شيرخشك هايي با مقدار سديم كم هستند. موارد كاربرد آن ها نيز

مشابه شيرخشك Similac است.

8-شيرخشك هاي NiNi و Biomid و Humana و Dynamilk و Guigoz

اين شيرخشك ها نيز از بدو تولد براي نوزادان سالم و كامل به كار مي روند و رشد خوب

و كامل را براي نوزاد فراهم مي كنند و حاوي كليه مواد لازم براي رشد نوزادان هستند.

اين شيرخشك ها از شير گاو بدون چربي به اضافه پروتئين آب پنير تشكيل شده اند. منشأ

كربوهيدرات آن ها لاكتوز و منشأ چربي، روغن هاي گياهي است. اگر از آب پنير بدون

مواد معدني Demineralized whey در ساخت اين شيرخشك ها استفاده شده باشد به دليل

كيفيت غذايي خوب و بار كليوي كم كه ايجاد مي كنند در نوزادان نارس با وزن كم نيز مي

توان از آنها استفاده كرد.

9-شيرخشك Nursoy

اين شيرخشك فاقد تركيبات ذرت است و براي نوزاداني مناسب است كه به تركيبات ذرت

حساسند و نمي توانند از شيرهاي معمولي استفاده كنند.

10-شيرخشك هاي Formula.S و Isomid

اين شيرخشك ها فاقد سوكروز هستند و در نوزاداني كه به دليل اختلالات معده و روده به

سوكروز عدم تحمل نشان مي دهند مورد استفاده قرار مي گيرند.

11-شيرخشك Soyalac

اين شيرخشك فاقد لاكتوز است و در نوزاداني كه گالاكتوزمي دارند مورد استفاده قرار

مي گيرد. گالاكتوزمي يك بيماري ارثي است كه در اثر نبود بعضي از آنزيم ها در بدن

ايجاد مي شود. نتيجه اين بيماري آسيب به كليه و كبد،‌ اشكالات تغذيه اي،‌ استفراغ و

كاهش وزن كودك است و اگر درمان صورت نگيرد،‌ مي تواند منجر به كوري، عقب افتادگي

جسمي و ذهني و در انتها مرگ كودك شود.

12-شيرخشك هاي Lofenalac، phenyl donformula، phenyldon Mixture، phenyl Free

شيرخشك هاي Lofenalac و phenyldon Mixture دارای مقدار كمي فنيل آلانين و دو شيرخشك

ديگر بدون فنيل آلانين هستند. اين شيرخشك ها براي نوزادان مبتلا به فنيل كتونوري

تهيه شده اند. فنيل كتونوري به علت نقص مادرزادي در متابوليسم اسيد آمينه فنيل

آلانين است كه مي تواند باعث ايجاد تخريب مغزي و اختلالات ذهني شود.

13-شيرخشك MSUD

اين شيرخشك براي نوزادان مبتلا به بيماري شربت افرا Maple مورد استفاده قرار مي

گيرد.

اين بيماري در واقع يك اختلال ارثي-مغزي پيش رونده مربوط به متابوليسم چند اسيد

آمينه است.

به علت اين كه در اين بيماري، ادرار،‌ پوست و عرق بدن بوي شربت افرا مي دهند،‌ به

اين نام خوانده مي شود. اين بيماري از روز پنجم يا ششم زندگي شروع مي شود و علايم

اوليه آن با بهانه گيري و امتناع در خوردن شير، كاهش وزن بدن،‌ تنفس نامنظم و كم

شدن بعضي واكنش ها مشخص مي شود. علايم پيشرونده اين بيماري كاهش واكنش تاندوني،

تشنج و اختلالات مغزي و آسيب هاي عصبي دايمي است كه با تشخيص و درمان آن در مراحل

اوليه مي توان از مرگ جلوگيري كرد.